Cenab-ı Hak, insana, kendi isim, sıfat ve şuunatını tanıtmak ve kavratmak için insanı, çok değişik ve geniş hissiyat, cihaz, ölçü ve kıyaslarla donatmıştır. İnsanın bu kıyasları yapabilmesi için, çeşitli ölçü ve mizanlar vermiştir.
İnsanda, akıl, kalb ve vicdan gibi latif ve nurani hissiyat ve cihazlar olduğu gibi, kesif ve maddi cihazlar ve duygular da vardır. İşte, insandaki bir takım kabiliyet ve yetenekleri geliştirmek ve inkişaf ettirmek için mücahede ve mücadele için nefis ve şeytan yaratılmıştır. Bazı tabirleri izah etmeye çalışalım.
Nefis; Burada nefisten kasıt, insanın hayra da şerre de gidebilecek hissiyatın ve bedendeki cihazların tümüne verilen genel bir tabirdir. Nefis dediğimiz hissiyatlar, İslami bir terbiye ile terbiye edilirse, sahibini en yüksek makamlara çıkarır. Batıl ve sapkın yollarda işlettirilirse, en aşağı derecelere düşürür.
Nefs-i Emmare; insanı kötülüğe sevk eden ve terbiye edilmeye müsait bir cihazdır. Nefis genel hissiyattır, nefs-i emmare ise bu nefisten bir şubedir.
Ene, benlik ve enaniyet anlamında kullanılmaktadır. Bu da Nefis diye isimlendirdiğimiz, genel hissiyat ve ölçülerden, bir cüz ve bir cihazdır. Gayesi ise, vahid-i kıyastır. Yani Allah’ın mutlak sıfat ve isimlerini anlamakta kullanılan bir kıyas vasıtası ve aracıdır. Bu vasıta ve aracı, gayesinin dışında kullanıp su-i istimal ile sahiplensek, o zaman nefis hesabına sahibini firavunlaştırır. Bizim cüz'i kudretimizi, Allah'ın külli kudretini anlamakta ve kıyaslamakta kullanmak için verilmiştir. Böyle değilde, ben yaptım, ben ettim, benim malım, ben işledim yolunda kullanıp haksız sahiplenirsek, o zaman şer hesabına geçer. Emanet olarak verilen bu ene, yanlış kullanılıp Allah'ın sıfatlarının anlaşılması için değil, kendimizi makam ve kudret sahibiymişiz gibi göstermeye vesile olacak şekilde kullanırsak o zaman emanete hıyanet etmiş olacağız.
İrade ise, insana verilen bütün bu cihaz ve kabiliyetleri hayırda mı, şerde mi kullanacağına karar veren en önemli itibari bir cihazdır. Bu da nefis dediğimiz ruh ve cesedimizin toplamından bir cüz ve bir parçadır.
İrade, benlik, şehvet, gadap, akıl, heva, bunların hepsi, büyük emanetin parçalarıdır. Her birinin vazifesi ve işleyişi farklılık arz eder. Bunların emmare olan, yani kötülük ve şer yönünün bütününe nefis denilmiş. Ene, nefis’tendir ama, nefis, Ene’den ibaret değildir.
İnsanda, akıl, kalb ve vicdan gibi latif ve nurani hissiyat ve cihazlar olduğu gibi, kesif ve maddi cihazlar ve duygular da vardır. İşte, insandaki bir takım kabiliyet ve yetenekleri geliştirmek ve inkişaf ettirmek için mücahede ve mücadele için nefis ve şeytan yaratılmıştır. Bazı tabirleri izah etmeye çalışalım.
Nefis; Burada nefisten kasıt, insanın hayra da şerre de gidebilecek hissiyatın ve bedendeki cihazların tümüne verilen genel bir tabirdir. Nefis dediğimiz hissiyatlar, İslami bir terbiye ile terbiye edilirse, sahibini en yüksek makamlara çıkarır. Batıl ve sapkın yollarda işlettirilirse, en aşağı derecelere düşürür.
Nefs-i Emmare; insanı kötülüğe sevk eden ve terbiye edilmeye müsait bir cihazdır. Nefis genel hissiyattır, nefs-i emmare ise bu nefisten bir şubedir.
Ene, benlik ve enaniyet anlamında kullanılmaktadır. Bu da Nefis diye isimlendirdiğimiz, genel hissiyat ve ölçülerden, bir cüz ve bir cihazdır. Gayesi ise, vahid-i kıyastır. Yani Allah’ın mutlak sıfat ve isimlerini anlamakta kullanılan bir kıyas vasıtası ve aracıdır. Bu vasıta ve aracı, gayesinin dışında kullanıp su-i istimal ile sahiplensek, o zaman nefis hesabına sahibini firavunlaştırır. Bizim cüz'i kudretimizi, Allah'ın külli kudretini anlamakta ve kıyaslamakta kullanmak için verilmiştir. Böyle değilde, ben yaptım, ben ettim, benim malım, ben işledim yolunda kullanıp haksız sahiplenirsek, o zaman şer hesabına geçer. Emanet olarak verilen bu ene, yanlış kullanılıp Allah'ın sıfatlarının anlaşılması için değil, kendimizi makam ve kudret sahibiymişiz gibi göstermeye vesile olacak şekilde kullanırsak o zaman emanete hıyanet etmiş olacağız.
İrade ise, insana verilen bütün bu cihaz ve kabiliyetleri hayırda mı, şerde mi kullanacağına karar veren en önemli itibari bir cihazdır. Bu da nefis dediğimiz ruh ve cesedimizin toplamından bir cüz ve bir parçadır.
İrade, benlik, şehvet, gadap, akıl, heva, bunların hepsi, büyük emanetin parçalarıdır. Her birinin vazifesi ve işleyişi farklılık arz eder. Bunların emmare olan, yani kötülük ve şer yönünün bütününe nefis denilmiş. Ene, nefis’tendir ama, nefis, Ene’den ibaret değildir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder